Ở các hệ thống giáo dục tiên tiến như Nhật Bản, Úc, lập trình cho trẻ em là môn học bắt buộc bắt đầu từ bậc tiểu học. Tại Việt Nam, với sự phát triển của khoa học công nghệ, nhiều bậc cha mẹ thúc đẩy, khuyến khích con học lập trình từ sớm, chuẩn bị hành trang cho tương lai. Nhưng cha mẹ có biết ngôn ngữ lập trình dành cho trẻ em nào là tốt nhất cho con mình không? Cùng xem bài viết dưới đây để có câu trả lời nhé!
Mục Lục Bài Viết
Ngôn ngữ lập trình là gì?
Ngôn ngữ lập trình có thể hiểu là ngôn ngữ dành riêng cho thiết bị kỹ thuật điển hình như máy tính, được chuẩn hóa thành một hệ thống theo một tiêu chuẩn riêng. Như vậy, con người sử dụng ngôn ngữ lập trình để tạo ra các câu lệnh mà máy tính hiểu được để thực hiện các công việc, chương trình phục vụ nhu cầu của con người.
Việc tạo ra một ngôn ngữ lập trình đòi hỏi người dùng phải vận dụng tư duy sáng tạo và một sự nhạy cảm nhất định. Vì vậy, nhiều bậc cha mẹ thường hướng con theo đuổi công nghệ thông tin, để trẻ rèn luyện trí thông minh và óc sáng tạo.
Ngôn ngữ lập trình cho trẻ em – Khó hay dễ?
Ngày nay, ở độ tuổi đến trường, nhiều em có cơ hội tiếp xúc với các thiết bị công nghệ tiên tiến như điện thoại di động, máy tính bảng,… với nhiều mục đích khác nhau. Hầu hết trẻ em thường có cách suy nghĩ sáng tạo và đa chiều khác với người lớn. Hơn nữa, trẻ có sở thích tò mò, thích khám phá những điều mới lạ trong cuộc sống.
Ngôn ngữ lập trình là môn học nằm ngoài chương trình giáo dục chính thức của nhà trường nên hầu như không phải em nào cũng có điều kiện và hứng thú để học chuyên sâu môn học này. Mỗi đứa trẻ sẽ có điểm mạnh và điểm yếu riêng, vì vậy cha mẹ cần chú ý đến sở thích và cảm xúc cá nhân của con mình khi tiếp xúc với ngôn ngữ lập trình và tìm kiếm câu trả lời. Vì vậy, độ khó của việc học một ngôn ngữ lập trình tùy thuộc vào sở thích, nguyện vọng của từng trẻ, cha mẹ hãy cùng con thảo luận và lựa chọn hướng đi tốt nhất, phù hợp nhất.
Lợi ích khi cho bé học ngôn ngữ lập trình ngay từ nhỏ
Ba mẹ có biết rằng, việc làm quen với một trong số các ngôn ngữ lập trình cho trẻ em khi còn nhỏ không chỉ mang đến cho con một trải nghiệm mới lạ và độc đáo mà còn ẩn chứa rất nhiều lợi ích khác như:
- Phát triển tư duy: Viết code là công cụ dùng để chuyển đổi từ người sử dụng máy tính thành người sáng tạo và thiết lập máy tính. Lập trình dạy trẻ thêm về kiên nhẫn, tư duy phản biện và cách quan tâm đến trải nghiệm người dùng.
- Tạo nền tảng vững chắc cho tương lai: cho trẻ học lập trình máy tính ngay từ bây giờ sẽ chuẩn bị tốt cho tương lai, nghề nghiệp của bé sau này, tạo thế mạnh cho trẻ biến kỹ năng thành định hướng nghề nghiệp triển vọng.
- Học thêm một loại ngôn ngữ: các ngôn ngữ lập trình cho trẻ em như: Python, JavaScript, C/C++,… sẽ giúp bé học tiếng Anh tốt hơn vì hầu hết chúng đều dựa trên ngôn ngữ này.
- Giúp trẻ tự tin giải quyết vấn đề: bé học ngôn ngữ lập trình sẽ gặp rất nhiều vấn đề cần giải quyết. Nếu giải pháp của không đúng đắn thì bé sẽ sẽ phải tìm cách khác, từ đó hình thành nên kỹ năng giải quyết vấn đề.
- Kích thích sự sáng tạo: những nhân vật game, thử thách khi thiết kế game sẽ giúp trẻ không ngừng phát triển trí tưởng tượng, tư duy sáng tạo mỗi ngày.
Những ngôn ngữ lập trình phù hợp với trẻ nhỏ mà ba mẹ nên biết
Ngôn ngữ lập trìnhScratch
Nếu ba mẹ còn đang băn khoăn chưa biết về ngôn ngữ lập trình cho trẻ mới bắt đầu thì Scratch là một sự lựa chọn lý tưởng.
Với ngôn ngữ lập trình này, con bạn sẽ học cách tạo ảnh gif vui nhộn (hoạt hình) hoặc các câu chuyện tương tác trong tất cả các lĩnh vực khác nhau. Nhờ đó, trẻ không chỉ phát triển trí não mà cả những tài năng tiềm ẩn.
Ngoài ra, Scratch là ngôn ngữ lập trình trực tuyến dành cho trẻ em, hỗ trợ cha mẹ dạy con trực tuyến miễn phí. Ngoài ra, phần mềm này còn tạo cơ hội cho các em chia sẻ những sáng tạo của mình và tham gia các trò chơi trực tuyến để giao lưu với bạn bè khắp nơi trên thế giới.
Ngôn ngữ lập trình Python
Python là ngôn ngữ được các nhà khoa học lựa chọn và là cách hiệu quả nhất để trẻ em học ngôn ngữ lập trình trực tuyến hiện nay. Đặc biệt, nếu các em đam mê và có kỹ năng lập trình tốt, Python sẽ giúp các em đặt nền móng vững chắc cho công việc lập trình sau này.
Ngôn ngữ lập trìnhTynker
Chúng ta đều biết rằng Tynker là một nguồn trò chơi phổ biến và được yêu thích dành cho trẻ em để học ngôn ngữ lập trình nhanh hơn và hiệu quả hơn. Tynker cũng được đánh giá là phần mềm lập trình trò chơi dành cho trẻ em có lộ trình rõ ràng. Tynker giới thiệu cho trẻ cách lập trình với Blocks trước khi học các lệnh (code) phức tạp. Các khối này chứa các lệnh đầy màu sắc để giúp trẻ hiểu rõ hơn về thế giới lập trình. Sau đó, con bạn sẽ chuyển sang viết mã. Với Tynker, trẻ em có thể học dễ dàng trong khi chơi, sáng tạo, vượt qua các thử thách viết mã, phát triển các mod Minecraft cơ bản, lập trình robot, máy bay đồ chơi, ứng dụng lập trình, trò chơi trên điện thoại di động hoặc máy tính.
Ngôn ngữ lập trìnhRuby
Khi việc dạy ngôn ngữ lập trình cho trẻ đi đúng hướng và trẻ đã có hiểu biết cơ bản về viết mã, cha mẹ có thể giới thiệu cho con mình ngôn ngữ lập trình Ruby. Tại đây, những dòng mã phức tạp sẽ tự động được viết sẵn trên máy tính kèm theo giải thích ý nghĩa của chúng để trẻ hiểu. Đây cũng là ngôn ngữ lập trình trực tuyến dành cho trẻ em rất phổ biến, phù hợp với trẻ từ 8 tuổi trở lên.
Ngôn ngữ lập trình Codekitten
Codekitten là ngôn ngữ lập trình Việt Nam lấy cảm hứng từ ngôn ngữ lập trình Scratch nổi tiếng dành cho trẻ em. Thông qua Codekitten, nơi cung cấp hàng loạt hình ảnh thân thiện với trẻ em và các nhân vật mô phỏng liên quan đến các yếu tố lịch sử, danh lam thắng cảnh và văn hóa Việt Nam. Không chỉ vậy, các bé sẽ có cơ hội được trải nghiệm những kiến thức môn học quen thuộc ở trường phổ thông như toán, địa, sử… giúp bé mở rộng hiểu biết về cuộc sống và những kiến thức bổ ích. Như vậy, Codekitten hứa hẹn sẽ trở thành một công cụ lập trình giúp trẻ em tạo ra những trò chơi và chương trình thực tế ảo tuyệt vời.
Ngôn ngữ lập trình Alice
Ngôn ngữ lập trình Alice được thiết kế bởi Đại học Carnegie Mellon ở Hoa Kỳ. Đó là một nền tảng miễn phí giúp trẻ em hiểu các thuật ngữ kỹ thuật cơ bản thông qua bộ sưu tập hình ảnh, cách xây dựng nhân vật và các trò chơi 3D đơn giản. Khi tương tác với Alice, trẻ sẽ học được nhiều bài học bổ ích về các lệnh lập trình, cấu trúc tạo trò chơi đơn giản sau khi kéo thả các đối tượng, hình ảnh. Tuy nhiên, phụ huynh cần lưu ý ngôn ngữ lập trình Alice đòi hỏi tư duy logic và kỹ năng thao tác trên các công cụ giao diện nên phần mềm phù hợp với trẻ em từ 12 tuổi trở lên.
Ngôn ngữ lập trình Blockly
Blockly là một ngôn ngữ lập trình được tạo ra bởi Google, công ty công nghệ hàng đầu thế giới. Đây là một hình thức lập trình thân thiện với trẻ em, cho phép trẻ tạo tập lệnh và cấu trúc chương trình bằng cách sử dụng các khối trực quan mà không cần có nền tảng lập trình.
Ngôn ngữ lập trình PHP
PHP là một ngôn ngữ lập trình viết tắt của “Hypertext Preprocessor”. PHP cũng là một trong những ngôn ngữ lập trình được sử dụng rộng rãi nhất hiện nay. Cho đến nay, PHP đã trải qua nhiều phiên bản khác nhau và đã được tối ưu hóa cho các ứng dụng web. Với ưu điểm mã hóa rõ ràng và dễ học, ngôn ngữ PHP đã dần trở thành một từ thông dụng phù hợp với mọi lứa tuổi. Đặc biệt, PHP thậm chí còn phù hợp với trẻ em.
Ngôn ngữ lập trình JAVA
Java là một ngôn ngữ lập trình dành cho những người học trẻ tuổi. Mặc dù Java được coi là khó học hơn các ngôn ngữ lập trình Scratch và Python, nhưng nó lại đơn giản hơn C và C++. Tuy nhiên, nếu bọn trẻ vượt qua Java, một lớp hơi khó, thì bất kỳ ngôn ngữ lập trình nào cũng sẽ không khó đối với chúng.
Ngôn ngữ lập trình Java cũng được sử dụng để thiết kế các trang web quy mô lớn có số lượng người dùng lớn trên toàn cầu. Vì vậy, nhờ có Java, trẻ em có thể thỏa sức sáng tạo và xây dựng trang web của riêng mình.
Ngoài việc học, cha mẹ còn có thể hướng dẫn con làm những trò chơi máy tính, ứng dụng điện thoại thông minh bổ ích. Java cung cấp nhiều tính năng hữu ích để giúp sinh viên tạo ra càng nhiều chương trình sáng tạo càng tốt.
Ngôn ngữ lập trình C++
C++ là ngôn ngữ đòi hỏi độ phức tạp và chi tiết cao hơn các ngôn ngữ lập trình khác. Không chỉ vậy, trẻ em có thể dễ dàng nhầm lẫn mã C++ với các con số toán học.
Tuy nhiên, theo những cách khác, khi học ngôn ngữ tốt, trẻ em sẽ mở ra nhiều cánh cửa mới trong lập trình. Vì vậy, đừng để bé phải cố gắng thích nghi với ngôn ngữ này ngay từ đầu, bạn còn chần chừ gì nữa?
Ngôn ngữ lập trình Twine
Ra đời dưới dạng phần mềm mã nguồn mở, Twine có ưu điểm là hoàn toàn miễn phí và giúp trẻ kể câu chuyện của chính mình một cách sinh động hơn. Với ngôn ngữ Twine, trẻ em không cần phải suy nghĩ về việc viết bất kỳ mã nào mà có thể mở rộng nó bằng các biến hoặc logic có điều kiện hoặc thậm chí là hình ảnh, CSS và JavaScript. Những phần này giúp trẻ tham gia và tương tác với ngôn ngữ cơ bản của thiết kế web.
Giao diện của Twine rất đơn giản, bao gồm một thanh menu, một số phím tắt và bảng điều khiển hiển thị tất cả các yếu tố trong câu chuyện. Nhờ đối tượng này, bất kỳ đứa trẻ nào cũng có thể bắt đầu sử dụng Twine ngay từ lần đầu tiên làm quen.
Ngoài ra, Twine cũng hỗ trợ đầu vào của người dùng ở định dạng TWEE, TW, TXT, HTML và các định dạng khác, đồng thời hỗ trợ xuất sang các định dạng khác như RTF, TXT hoặc TWEE. Tuy nhiên, nếu bạn không chọn định dạng xuất, truyện của bé sẽ mặc định được lưu ở định dạng HTML. Đối với hình ảnh, cha mẹ có thể hướng dẫn con cái tải chúng lên từ ổ đĩa (hỗ trợ các định dạng GIF, JPG, PNG, SVG và WEBP) hoặc từ một URL cùng với CSS hoặc mã tập lệnh. Do đó, ngôn ngữ lập trình Twine là một lựa chọn tuyệt vời, đặc biệt là đối với trẻ 5-8 tuổi.
Ngôn ngữ lập trình Coderz
CoderZ là một trong những phần mềm lập trình nổi tiếng chuyên tổ chức các giải đấu lớn mang tầm cỡ quốc tế. Chỉ với kết nối internet, con bạn có thể học và thực hành lập trình mọi lúc, mọi nơi, cải thiện nhanh chóng và cạnh tranh trong các cuộc thi lớn.
Ưu điểm nổi bật của Coderz là có các cuộc thi quốc tế, và các em có thể chơi hết mình ngay trong lần thi đầu tiên. Cùng với ngôn ngữ lập trình này là hỗ trợ cho các nền tảng trực tuyến hiện đại. Nhờ đó, cha mẹ và con cái có thể học lập trình mọi lúc, mọi nơi vô cùng tiện lợi.
Ngôn ngữ lập trình LUA (Roblox)
Đây là một nền tảng xây dựng thế giới, cộng đồng trong thế giới ảo rất nổi tiếng trên thế giới, với hàng chục triệu người dùng. Roblox cung cấp các công cụ dễ sử dụng cho phép các game thủ trẻ tạo trò chơi của riêng họ hoặc tạo thế giới mô phỏng. Roblox kết hợp ngôn ngữ lập trình LUA giúp hình thành tư duy logic và sắp xếp trật tự không gian, đồng thời cung cấp kiến thức hình học, kiến thức lập trình, v.v.
Ngôn ngữ lập trình GO (Golang)
Go là ngôn ngữ lập trình được thiết kế dựa trên tư duy lập trình hệ thống. Go được phát triển bởi 3 lập trình viên là: Robert Griesemer, Rob Pike và Ken Thompson tại công ty Google vào năm 2007. Điểm mạnh của ngôn ngữ lập trình này là bộ thu gom rác và hỗ trợ lập trình đồng thời (tương tự như đa luồng – multithreading). Go là một ngôn ngữ biên dịch tương tự như C/C++, Java, Pascal… Go còn được giới thiệu vào năm 2009 và được sử dụng hầu hết trong các sản phẩm của Google.
Một số ưu điểm nổi bật khác của Go:
- Hỗ trợ khai báo kiểu dữ liệu động
- Tốc độ biên dịch nhanh
- Hỗ trợ các tác vụ đồng thời
- Ngôn ngữ lập trình đơn giản, ngắn gọn
Ngôn ngữ lập trình SWIFT
Swift được biết đến là một ngôn ngữ lập trình hướng đối tượng do “ông trùm” Apple tung ra. Swift được lấy cảm hứng từ các nhà thiết kế của các ngôn ngữ phổ biến như: Objective-C, hay Rust, Haskell, Ruby, Python, C# và CLU.
Swift được coi là một ứng dụng tuyệt vời để viết phần mềm, cho điện thoại, máy tính và cả máy chủ… Swift còn có ưu điểm là ngôn ngữ lập trình an toàn và nhanh chóng. Thêm vào đó, nó kết hợp tốt nhất tư duy ngôn ngữ hiện đại với nền tảng kỹ thuật sâu rộng của Apple.
Tại sao phải lựa chọn ngôn ngữ lập trình phù hợp với độ tuổi?
Có hơn 250 ngôn ngữ lập trình trên thị trường hiện nay. Nhưng đối với trẻ em từ 7 đến dưới 18 tuổi, chỉ cần tập trung vào việc học một số ngôn ngữ lập trình phổ biến nhất hiện nay dành cho trẻ em.
5 đến 6 tuổi, trẻ còn non nớt, ham chơi, đồng thời chưa biết chữ, chưa biết tính toán, chưa thể học lập trình ngay được. Thay vào đó, cha mẹ có thể bắt đầu dạy ngôn ngữ lập trình robot cho bé bằng cách điều khiển robot và ô tô bằng các nút điều khiển trái, phải, lên và xuống. Điều này sẽ giúp họ hiểu “chuỗi mã” cho một số lần nhấn phím để khiến rô-bốt và ô tô hoạt động theo cách họ muốn.
Tóm lại, trong quá trình trẻ học ngôn ngữ lập trình, cha mẹ hãy giúp trẻ lựa chọn ngôn ngữ lập trình phù hợp với lứa tuổi, điều này sẽ giúp trẻ hiểu rõ hơn về các loại ngôn ngữ mà trẻ đang học. Từ đó, trẻ sẽ học nhanh hơn và vui vẻ hơn thay vì bắt trẻ học một ngôn ngữ quá khó và không phù hợp với lứa tuổi.
Ba mẹ nên làm gì để giúp bé học ngôn ngữ lập trình tốt hơn?
- Trao đổi với trẻ nhiều hơn: ba mẹ hãy chia sẻ với con về sở thích của con, sự phát triển của công nghệ và vì sao công nghệ và ngôn ngữ lập trình lại quan trọng.
- Hướng dẫn bé tham gia các khóa học: khi ở nhà, hãy cùng bé làm quen và thu nạp kiến thức qua các khóa học ngôn ngữ lập trình cho trẻ. Việc học tại lớp học lập trình cùng với sự đồng hành của phụ huynh sẽ giúp bé chú ý hơn và tiếp thu nhanh hơn.
- Khuyến khích trẻ tự học: hãy khuyến khích trẻ khám phá môn ngôn ngữ lập trình cho trẻ em theo tốc độ của riêng mình. Ba mẹ và giáo viên có thể giúp đỡ bé nhưng tốt nhất hãy để trẻ phát triển kỹ năng tự tìm hiểu.
- Chọn môi trường học lập trình chất lượng: tại Việt Nam, lớp học ngôn ngữ lập trình cho trẻ tuy chưa nhiều nhưng phụ huynh vẫn có thể tìm được những nơi chuyên dạy trẻ em lập trình chất lượng. Để có sự lựa chọn tốt nhất, ba mẹ nên tìm hiểu kỹ lớp học, đội ngũ giáo viên và lộ trình học lập trình cho con trước khi ghi danh nhé.
Với những chia sẻ về các ngôn ngữ lập trình cho trẻ em như trên, Luật Trẻ Em Thủ Đô rất mong ba mẹ sẽ có thêm những hiểu biết về môn học này, từ đó định hướng cho con tốt hơn. Bên cạnh đó, nếu phụ huynh đang phân vân chưa biết nên đăng ký học ngôn ngữ lập trình cho trẻ ở đâu thì có thể tham khảo khóa học ngôn ngữ lập trình cho trẻ từ 7 đến 15 tuổi tại Luật Trẻ Em Thủ Đô để bé thử sức ngay hôm nay.