Để kích thích sự phát triển của trẻ mẫu giáo, thí nghiệm khoa học cho bé là một gợi ý tuyệt vời. Cách tiếp cận này không chỉ cho trẻ tiếp xúc với thực tế mà còn cho trẻ cơ hội khám phá thế giới xung quanh. Trong các bài viết tiếp theo, Luật Trẻ Em Thủ Đô sẽ giới thiệu các phương pháp dạy trẻ làm thí nghiệm khoa học chung và một số thí nghiệm khoa học hay phù hợp với trẻ mầm non, đặc biệt là để các bậc phụ huynh tham khảo.
Mục Lục Bài Viết
Bé học được gì qua những thí nghiệm khoa học thú vị?
Chúng ta phải biết rằng “khoa học” thường không phải là cái gì cao cả, vĩ mô mà chỉ là những sự vật, hiện tượng trong cuộc sống của chúng ta. Cho trẻ mầm non tiếp xúc với khoa học từ sớm, hay “trưng bày” các thí nghiệm khoa học tại nhà là phương pháp giáo dục đúng đắn giúp con bạn phát triển tốt trong tương lai.
Vậy trẻ sẽ thế nào nếu được tiếp xúc sớm với các thí nghiệm khoa học?
Khơi dậy tính ham học hỏi, khám phá
Trẻ mẫu giáo chắc chắn không đứng ngoài ngoan ngoãn quan sát và lắng nghe. Vì vậy, khi bố mẹ cho con làm quen với môn học này, hãy nhớ chọn những thí nghiệm khoa học đơn giản và để con tự khám phá thay vì dạy quá nhiều lý thuyết. Não bộ tự động tư duy sẽ giúp trẻ dễ ghi nhớ kiến thức hơn, đồng thời có tính tự giác cao hơn, dám làm những điều mình hứng thú.
Tạo môi trường phát triển các kỹ năng
Tất nhiên, các thí nghiệm khoa học do trẻ nhỏ thực hiện tại nhà sẽ không có những công thức và lý thuyết rườm rà. Thay vào đó, nó là một phương pháp giảng dạy bằng cách đặt câu hỏi, sau đó là thử nghiệm và giải thích.
Vì vậy, thông qua các thí nghiệm khoa học ở trường mầm non, trẻ sẽ được tích lũy thêm những kỹ năng quan trọng và cần thiết như kỹ năng giao tiếp, quan sát, phân loại, so sánh, giải quyết vấn đề, làm việc nhóm, v.v.
Trẻ có môi trường tốt để phát triển tư duy
Tìm hiểu về khoa học là cách giúp rèn luyện trí óc của trẻ. Trong Thí nghiệm khám phá khoa học dành cho trẻ mẫu giáo, trẻ sẽ học cách quan sát, phân tích và rút ra kết luận bằng cách sử dụng “tư duy quy nạp” (phân tích và xác định vấn đề) hoặc “tư duy suy luận” (đặt câu hỏi, sau đó phân tích).
Học về bản chất của khoa học
Cha mẹ có biết rằng việc cho trẻ làm thí nghiệm khoa học đối với trẻ mẫu giáo là bước đầu tiên giúp trẻ làm quen với những kiến thức cơ bản hay nói đúng hơn là hiểu bản chất của các thí nghiệm khoa học. .
Một số hiểu biết về bản chất này sẽ giúp ích rất nhiều cho trẻ rèn luyện tư duy đa chiều và phản biện. Ngoài ra, hiểu bản chất của khoa học là nền tảng quan trọng cho STEM, phương pháp giáo dục sáng tạo và hiệu quả nhất hiện nay.
Học thêm kiến thức để áp dụng vào thực tế
Cho trẻ tiếp xúc với khoa học ngay từ nhỏ còn giúp trẻ tiếp thu được nhiều kiến thức và áp dụng hiệu quả vào thực tế cuộc sống.
Ví dụ, cha mẹ giới thiệu những người bổ dưỡng và thực phẩm lành mạnh ở nhà. Theo đó, trẻ sẽ được tìm hiểu thêm về các loại vitamin và dưỡng chất thiết yếu, thực phẩm nào nên và không nên ăn, v.v.
4 lưu ý khi cho trẻ làm thí nghiệm khoa học tại nhà
Bảo đảm tính sạch sẽ, an toàn
Bước đầu tiên khi tiến hành các thí nghiệm khoa học, và một lưu ý quan trọng mà cha mẹ không bao giờ được quên, đó là chuẩn bị dụng cụ đầy đủ và sạch sẽ. Phụ huynh có thể chuẩn bị các vật liệu phù hợp cho trẻ thực hành ở nhà tùy theo điều kiện và yêu cầu của thí nghiệm. Những vật liệu này được sử dụng để cho trẻ em chủ động khám phá, vì vậy cha mẹ không phải mua những thứ đắt tiền như vậy.
Đặc biệt trong quá trình khám phá và làm thí nghiệm khoa học, trẻ ít nhiều sẽ tiếp xúc trực tiếp với các dụng cụ, thậm chí là hóa chất. Vì vậy, cha mẹ hãy nhớ chú ý vệ sinh dụng cụ, trang bị đầy đủ găng tay, đồ bảo hộ lao động như khẩu trang, kính,… (khi cần thiết). Khi dùng xong, trẻ phải rửa tay kỹ bằng xà phòng và nước.
Giám sát và hướng dẫn bé trong suốt quá trình thực hiện
Đối với những thí nghiệm khoa học có thể thực hiện tại nhà, cha mẹ nên để trẻ tự làm, người lớn chỉ quan sát, hướng dẫn và hỗ trợ trẻ khi cần thiết. Điều này sẽ giúp bé hứng thú hơn và dần hình thành tính tự lập cao.
Trong thời gian ở bên con, cha mẹ nên giao tiếp một cách tự nhiên nhất có thể để tăng sự hứng thú và tò mò. Ngoài ra, cha mẹ cũng nên suy nghĩ và đề xuất thêm nhiều phương án để mở rộng kiến thức cho trẻ bằng những thiết bị thí nghiệm hiện có.
Trong quá trình trẻ làm thí nghiệm, bố mẹ nhớ để trẻ tự do nghịch ngợm, không nên thúc giục trẻ làm nhanh dễ khiến trẻ căng thẳng, mất hứng thú. Đồng thời, khi thấy con làm sai, cha mẹ chỉ nên nhắc nhở con làm đúng chứ không nên làm thay con.
Tập cho con nêu quan điểm từ những gì học được
Hướng dẫn các em quan sát sự biến đổi của các vật trong thí nghiệm sẽ giúp các em hiểu rõ vấn đề và nắm vững kiến thức. Đồng thời, cha mẹ cũng nên đặt nhiều câu hỏi để trẻ tự tìm ra nguyên nhân và tự trả lời. Nếu con bạn cảm thấy khó khăn, bạn cũng có thể yêu cầu con lặp lại thí nghiệm một vài lần để con có thể tìm ra lý do và xem con đã làm sai ở đâu.
Bài học rút ra từ các thí nghiệm
Dù là một thí nghiệm khoa học thú vị dễ làm hay một thí nghiệm khoa học thú vị giúp trẻ nâng cao kiến thức thì điều quan trọng là bài học, trẻ sẽ học được gì qua những thí nghiệm này?
Một gợi ý dành cho cha mẹ để giúp trẻ hiểu rõ hơn về mục đích của thí nghiệm là chuẩn bị kiến thức liên quan để trẻ có thể trả lời đúng và đầy đủ các câu hỏi.
Ví dụ, trong thí nghiệm “nước làm vỡ thìa”, cha mẹ cần chuẩn bị một chiếc thìa và nửa ly nước. Cho thìa vào cốc nước ta thấy có hiện tượng thìa bị gãy khi nhúng vào nước. Ở đây, cha mẹ hãy dùng kiến thức vật lý để giải thích: vì nước là môi trường đặc hơn không khí nên khi ánh sáng truyền từ môi trường kém đặc hơn sang môi trường đặc hơn sẽ bị đổi hướng. Lúc này sẽ xuất hiện hiện tượng khúc xạ ánh sáng như bé vừa quan sát.
Top 5 thí nghiệm khoa học có thể làm tại nhà cho bé
Dưới đây là 5 thí nghiệm khoa học cho bé khá đơn giản mà phụ huynh có thể áp dụng ngay tại nhà. Để tham khảo thêm nhiều thí nghiệm thú vị khác, ba mẹ có thể tra với từ khóa “100 thí nghiệm khoa học có thể làm tại nhà” cho bé khám phá.
1. Bài học với nam châm
Chuẩn bị dụng cụ gồm:
- Sắt (đinh hoặc ghim sắt)
- Nhôm (ấm nhôm)
- Đồng (lõi dây điện)
- 1 thỏi nam châm
Tiến hành thí nghiệm:
Di chuyển nam châm lại gần những 3 vật nêu trên. Quan sát thấy vật nào bị nam châm hút lại thì chứng tỏ vật đó có “từ tính” (kiến thức này sẽ được học ở bậc THCS).
Chúng ta có thể thấy duy nhất một vật bị nam châm hút đó là ghim làm bằng sắt. Hai vật còn lại là ấm nhôm và lõi dây điện thì không vì chúng không có tính từ. Thí nghiệm này sẽ giúp bé hiểu hơn về tính chất của các kim loại.
2. Làm khói đá khô
Chuẩn bị dụng cụ gồm:
- Nước
- Vải
- Tô (bát to)
- Đá khô
Tiến hành thí nghiệm:
Ba mẹ cho bé đổ đá khô vào tô trước, sau đó thêm nước vào sau. Quan sát thấy xuất hiện hiện tượng khói trắng bốc lên khỏi bát.
Với thí nghiệm này, phụ huynh áp dụng các kiến thức môn Hóa học để giải thích. Trong đó được đá khô có tính chất đặc biệt đó là thăng hoa trực tiếp, chuyển từ thể rắn thành dạng khí Cacbon dioxit (CO2) ngay khi ở nhiệt độ bình thường. Thăng hoa chính là làn khói trắng mà bé quan sát được. Nó được ứng dụng để tạo khói cho các sân khấu nghệ thuật thêm đẹp mắt.
3. Vỏ trứng “tàng hình”
Chuẩn bị dụng cụ:
- Giấm,
- 2 ly thủy tinh,
- 1 quả trứng sống.
Thí nghiệm:
Bé cho trứng vào ly rồi đổ giấm vào. Ngâm chúng trong khoảng 1- 2 ngày.
Hiện tượng: Sang ngày hôm sau, hướng dẫn bé nhẹ nhàng nghiêng ly để lấy trứng ra, chúng ta sẽ thấy vỏ trứng không còn nữa. Nguyên nhân của hiện tượng này là do vỏ trứng có chứa chủ yếu canxi cacbonat, còn giấm là axit axetic. Chúng sẽ tác dụng với nhau làm vỏ trứng biết mất mà không để lại dấu vết.
4. Thí nghiệm trộn dầu với nước
Chuẩn bị dụng cụ:
- Vỏ chai nước
- Nước
- Dầu ăn
Tiến hành thí nghiệm:
Cho bé đổ dầu ăn và nước vào chai nhựa. Tiếp theo đóng nắp lại và lắc nhẹ. Đặt chai đứng yên vài phút, chúng ta sẽ thấy có một lớp dầu nổi lên phía trên mặt nước.
Ba mẹ hãy thử đặt câu hỏi cho trẻ ví dụ như con có biết vì sao dầu lại nổi lên không? Sau đó giải thích lý do khi dầu ăn trong chai bị tác động vật lý nó sẽ tự di chuyển dần lên phía trên vì khối lượng riêng của dầu ít (nhẹ) hơn khối lượng riêng của nước.
5. Làm đèn
Chuẩn bị dụng cụ:
- Nước
- Dầu ăn
- Viên sủi
- Phẩm màu
- Chai thủy tinh
Tiến hành thí nghiệm:
Cho bé đổ nước vào chai rồi thêm một vài giọt dầu cùng chút ít phẩm màu, sau đó đốt nóng đáy chai lên. Tiếp theo, thả thêm 1- 2 viên sủi, chúng ta sẽ thấy màu sắc của chiếc “đèn” tự làm này vô cùng rực rỡ.
Giải thích hiện tượng này cho bé: khi phẩm màu dưới đáy chai được làm nóng lên thì tinh dầu có trong chai nhẹ hơn, do đó dầu di chuyển dần lên phía trên. Lên đến gần nắp chai, chúng lại nguội dần và tiếp tục di chuyển xuống dưới tạo thành một dòng dịch chuyển cực đẹp.
Hy vọng bài viết chia sẻ về các thí nghiệm khoa học cho trẻ bé ở trên của Luật Trẻ Em Thủ Đô, ba mẹ sẽ có thêm nhiều cách để giúp con mình vui chơi, giải trí và học hỏi một cách lành mạnh mà lại hiệu quả, đặc biệt là các bé trong độ tuổi mầm non và tiểu học.