Cờ vua nói chung, cờ vua cho bé nói riênglà một bộ môn thể thao giúp bé trở nên thông minh và phát triển toàn diện hơn về trí não. Tuy nhiên, không phải ba mẹ nào cũng biết cách dạy bé chơi cờ vua tại nhà. Vậy phụ huynh nên hướng dẫn chơi cờ vua cho bé theo phương pháp nào thì mới có hiệu quả? Hoặc nếu không có thời gian thì nên tìm cho bé học cờ vua ở đâu là tốt nhất? Trong bài viết này, Luật Trẻ Em Thủ Đô sẽ giúp ba mẹ trả lời các câu hỏi trên.
Mục Lục Bài Viết
6 bước dạy cờ vua cho bé đơn giản mà hiệu quả
Bước 1: Làm quen với cờ vua
Không phải bạn nhỏ nào cũng yêu thích và có đủ kiên nhẫn để học cờ vua cho trẻ em ngay từ đầu. Chính vì vậy, trước khi áp dụng các phương pháp dạy chơi cờ vua cho trẻ em thì ba mẹ nên cho bé làm quen dần với bộ môn này bằng cách xem các trận đấu cờ vua trên tivi hoặc ngoài thực tế.
Song song đó, nếu có thời gian ba mẹ có thể cho bé tìm hiểu những thông tin thú vị khác về cờ vua như: lịch sử hình thành, số lượng người chơi, trên bàn cờ có bao nhiêu ô vuông,…
Bước 2: Nhận biết quân cờ và bàn cờ
Bước tiếp thep khi dạy chơi cờ vua cho bé là ba mẹ hãy giới thiệu một cách tổng quát nhất về tên các quân cờ cũng như vai trò chính của chúng trên bàn cờ. Phụ huynh hãy yên tâm vì các quân cờ vua đều có hình dáng riêng biệt nên các bé sẽ dễ dàng phân biệt chúng. Sau khi đã nhận diện được các quân cờ, ba mẹ hãy tiếp tục hướng dẫn bé cách sắp xếp vị trí đúng của chúng trên bàn cờ.
Bước 3: Làm thế nào để chiến thắng một ván cờ?
Sau khi đã nhận biết được tên các quân cờ thì tiếp theo bé cần biết làm thế nào để chiến thắng một ván cờ. Để khởi gợi sự hứng thú cho con, ba mẹ có thể xây dựng một câu chuyện thú vị về hai đất nước có vua, hoàng hậu và các binh lính. Hai đất nước này đang chiến đấu với nhau để tìm người chiến thắng. Theo đó, bé sẽ giữ trọng trách điều khiển toàn bộ 1 “đất nước” và phải làm sao để có thể “chiếu bí” được vua của đối phương.
Ba mẹ hãy giới thiệu thêm về khái niệm “chiếu tướng” trong cờ vua và làm cách nào để có thể chiếu tướng đối phương. Quá trình này sẽ giúp các con học được các cách “chiếu tướng” và làm thế nào để phòng thủ cũng như tấn công của đối thủ của mình.
Bước 4: Tìm hiểu các loại quân trên bàn cờ
Vì các bé còn nhỏ nên mỗi ngày ba mẹ hãy giới thiệu về cách đi của một đến hai quân cờ. Lúc này, bé cũng sẽ học thêm về những nước đi đặc biệt khác trong cờ vua như: nhập thành hay phong cách, bắt tốt qua đường,…
Một lưu ý nhỏ là ba mẹ chỉ nên áp dụng những nước đi đặc biệt này khi bảo đảm bé đã nắm được những quy tắc cơ bản của cờ vua rồi nhé!
Quân tốt
Bắt đầu vào hướng dẫn chơi cờ vua cho trẻ thì trước hết, ba mẹ giới thiệu cho bé về quân tốt. Hãy để bé nắm vững vai trò cơ bản của quân cờ này chính là để bảo vệ các quân cờ khác. Hướng dẫn cách di chuyển của quân tốt của mình cũng như cách để hạ gục quân tốt của đối thủ, dần dần bé sẽ biết được con tốt luôn gắn với các bước di chuyển thẳng và chéo.
Mặc dù được xem là quân cờ yếu nhất trong bàn cờ vua song quân tốt lại có một ưu thế vượt trội là khả năng “thăng cấp”. Phụ huynh nhắc cho bé nhớ là nếu quân tốt tiến được đến hàng cuối cùng trên bàn cờ của đối phương thì nghiễm nhiên nó sẽ được lên chức thành một quân cờ khác (ví dụ như mã, tượng, xe hoặc hậu) tùy thuộc vào vị trí mà chúng đến được.
Quân mã
Sau khi bé đã quen với cách di chuyển và vai trò của quân tốt, ba mẹ hãy tiếp tục dạy về quân mã. Quân mã có thể dễ dàng nhận diện nó có có hình dạng bán thân của một chú ngựa. Quân mã đi theo hình dạng chữ L và mỗi bước đi chỉ được đi tổng cộng 3 ô. Nói dễ hiểu hơn có nghĩa là quân mã có thể tiến 1 ô sau đó quẹo 2 ô hoặc ngược lại: tiến 2 ô rồi quẹo 1 ô. Đồng thời, quân mã có khả năng “nhảy qua đầu” các quân khác nên nó là quân cờ duy nhất có thể tự do di chuyển mà không bị cản trở bởi bất kỳ quân nào.
Quân tượng
Khi bé đã quen với nước đi của quân mã, ba mẹ hãy giới thiệu thêm quân tượng vào bàn cờ. Cách di chuyển của quân tượng khó hơn một chút so với 2 quân cờ trước vì nó chỉ có thể đi theo đường chéo và cũng không giới hạn bởi khoảng cách.
Quân xe
Quân cờ cuối cùng trong đội hình quân đội cờ vua là quân xe. Quân xe có thể tự do “tung hoành ngang dọc” – có nghĩa là nó vừa đi ngang hoặc đi dọc với số ô tùy ý trên bàn cờ vua.
Quân hậu – Giữ an toàn cho vua
Đây là quân cờ có nhiều sức mạnh nhất nhưng khi dạy chơi cờ vua cho trẻ em, phụ huynh không nên giới thiệu quân hậu ngay từ đầu vì các con có thể sẽ xuất quân cờ này ra đầu tiên.
Sở dĩ gọi quân hậu là quân cờ mạnh nhất trong bàn cờ vua vì nó có thể di chuyển theo bất kỳ hướng nào mà không bị giới hạn. Tuy vậy, quân hậu cũng không nên được cho ra trận quá sớm vì có thể tạo lỗ hổng để đối thủ chiếu bí quân vua. Ba mẹ hãy nhắc nhở bé hiểu rằng chiến thuật chơi cờ vua tốt là phải biết kết hợp sức mạnh của toàn “quân đội” và quân hậu để bảo vệ cho quân vương của mình. Nắm rõ điều này kèm với chiến thuật thông minh, bé có thể sử dụng quân hậu để xoay chuyển lật ngược tình thế khi nguy cấp.
Vua là quân cờ quyền lực nhất
Quân vua là quân cờ quyền lực nhất trong bộ cờ vua mặc dù phạm vi di chuyển của nó bị hạn chế trong vòng 1 ô quanh nó. Sở dĩ, quân vua rất quan trọng vì chỉ cần bị bất kỳ quân nào của đối phương “chiếu bí” thì xem như ván cờ đã có nguy cơ kết thúc. Bạn cần dạy con tầm quan trọng của quân vua và làm thế nào sử dụng các quân cờ khác để bảo vệ quân cờ này.
Bước 5: Dạy bé các chiến thuật đánh thắng đối thủ
Sau 3 bước trên, bé đã có thể chơi hoàn chỉnh một ván cờ. Tiếp theo, ba mẹ giới thiệu cho bé những chiến lược thông minh giúp hạ gục đối thủ. Để có những mẹo này, ba mẹ có thể tham khảo thêm tài liệu về cờ vua trong sách, trên internet,.. để chia sẻ cho bé. Bên cạnh đó, phụ huynh cũng nên cho con đi giao lưu, tham gia các câu lạc bộ cờ vua thiếu nhi,… sẽ giúp bé cọ xát và học thêm nhiều chiến thuật chơi cờ vua thú vị khác.
Bước 6: Bắt đầu ván cờ
Không có cách dạy trẻ chơi cờ vua cho trẻ em tại nhà nào hiệu quả bằng việc để trẻ thực hành. Sau khi đã hướng dẫn về vai trò, vị trí và nguyên tắc di chuyển của các quân cờ, ba mẹ hãy cùng bé tập chơi ván cờ đầu tiên. Nếu con vẫn còn chưa thể nhớ hết được, ba mẹ có thể viết ra giấy để cạnh cho con tham khảo khi quên. Nếu bé chưa biết đọc, ba mẹ hãy nhắc cho bé nhớ là được.
Bên cạnh đó, ba mẹ cũng nên cho bé thời gian và hướng dẫn lại mỗi khi bé nhầm luật. Hãy để bé có những nước đi sai để con tự nhận thấy rằng tầm quan trọng của mỗi nước cờ trong việc bảo vệ vua hoặc bị đối phương ăn mất quân. Dần dần, qua nhiều ván chơi bé sẽ tự nhớ luật và suy nghĩ được chiến thuật chơi cho bản thân mình.
Lợi ích của việc chơi cờ vua đối với sự phát triển của trẻ
Cờ vua là trò chơi cờ trí tuệ không gây nguy hiểm cho các bé. Hơn thế nữa, còn mang đến rất nhiều lợi ích như:
Rèn tính tập trung
Trong suốt quá trình bé học đánh cờ, trẻ phải tập trung và quan sát từng nước cờ thì mới đưa ra những quyết định kịp thời. Do vậy, chơi cờ vua giúp các bé rèn luyện sự tập trung cao.
Rèn luyện trí não
Theo các chuyên gia khoa học, học đánh cờ vua cho bé giúp cả hai bán cầu não trái và phải hoạt động linh hoạt để suy nghĩ các nước cờ, giúp rèn luyện trí óc, tăng cường sự hoạt động của bộ não tốt hơn.
Kích thích trí tưởng tượng
Trước khi quyết định đi một nước đi trên bàn cờ, bé sẽ phải tập hình dung và tưởng tượng các bước đi tiếp theo của đối phương và cả bản thân sau đó. Nhờ vậy, trò chơi cờ vua đóng vai trò quan trọng trong kích thích trí tưởng tượng logic.
Khả năng phân tích, đánh giá tình huống
Để có thể “phá giải” những thế khó trên bàn cờ thì các “kỳ thủ nhí” phải biết đánh giá tình huống sau đó đưa ra giải pháp tối ưu nhất. Điều này còn giúp ích trong việc giải quyết linh hoạt các vấn đề khác trong cuộc sống hàng ngày.
Khả năng lập kế hoạch tốt
Các bạn nhỏ khi chơi cờ vua sẽ được rèn luyện khả năng phân tích, đánh giá và lập kế hoạch để trở thành người chiến thắng. Đồng thời các con cũng học được cách đặt mục tiêu cụ thể và từng bước đạt được chúng.
Phát huy tính sáng tạo
Mỗi ván cờ đều có sự biến hóa, không có ván nào thực sự giống ván nào. Nhờ đó trẻ sẽ sẽ có cơ hội được phát huy tính sáng tạo của mình.
>>> Các ba mẹ có thể cho bé học khóa Cờ vua cho bé 1 kèm 1 để bé có thể hiểu và nắm bắt nhanh bộ môn cờ vua này
Cho bé học cờ vua ở đâu là tốt nhất?
Tìm lớp dạy cờ vua
Đây là lựa chọn tối ưu cho những ba mẹ nào không có nhiều thời gian để có thể dạy cờ vua cho bé tại nhà. Hiện nay, tìm một nơi hướng dẫn chơi cờ vua cho bé là việc không khó. Chỉ cần các bậc phụ huynh lưu ý chỉ nên chọn các địa chỉ uy tín, có môi trường dạy – học cờ vua thoải mái, giờ giấc phù hợp,… là được. Học tại những trung tâm có cùng sở thích.
Luật Chơi Cờ Vua
Trước khi hướng dẫn chơi cờ vua cho bé, ba mẹ cần phải dạy cho bé nắm luật, hay nói đúng hơn là dạy bé học cách chơi cờ vua. Bé học đánh cờ vua trước hết phải nắm được bộ môn này sẽ có 2 bên người chơi, trong đó mỗi bên nhận một bên quân. Cách chơi cờ vua cơ bản chính là 1 người nhận cờ Đen, người còn lại nhận cờ Trắng. Luật cách chơi cờ vua là quân Vua của đối thủ – 2 bên tìm các cách khác nhau di chuyển các quân của mình sao cho đúng luật để “ăn” quân cờ của đối phương, cuối cùng là “chiếu” và ăn quân Vua của đối thủ thì sẽ trở thành người chiến thắng.
Bước 1. Dạy cờ vua cho trẻ em – Thiết lập Bàn cờ
Khi ván cờ bắt đầu, ba mẹ hãy dạy chơi cờ vua cho trẻ em bằng cách bày bàn cờ và sắp xếp vị trí để mỗi đấu thủ đều có ô trắng ở góc dưới tay phải. Đồng thời, các quân cờ được bố trí như tại mục 2.
Bước 2: Cờ vua cho bé – Di chuyển các quân cờ theo luật đã định.
Khi dạy chơi cờ vua cho bé, ba mẹ hãy lưu ý với bé rằng quân trắng luôn đi trước. Bởi vậy, khi bắt đầu một trận đấu thì người chơi thường sẽ quyết định người chọn quân trắng bằng cách tung đồng xu hoặc đối thủ đoán màu quân tốt được giấu trong tay của mình. Cách đi cờ vua đúng luật là quân trắng đi trước rồi mới đến quân đen, sau đó là quân trắng, tiếp tục lại đến quân đen và cứ như vậy cho đến khi hết ván đấu. Cách dạy trẻ chơi cờ vua với việc di chuyển trước mang lại một lợi thế nho nhỏ chính là giúp cho người chơi quân trắng có cơ hội tấn công ngay lập tức.
Trong quá trình học cách chơi cờ vua, bé sẽ gặp một số thuật ngữ và những quy tắc bắt buộc như sau:
Dạy chơi cờ vua – Luật Nhập Thành
Học đánh cờ vua cho bé với bước đi này cho phép bé thực hiện 2 nước đi rất quan trọng trong cùng một lượt đó là: đưa quân Vua của bé tới vị trí an toàn hơn (tùy thuộc trường hợp), kèm với đó là cho phép quân Xe rời khỏi góc bàn cờ và tham gia cuộc chơi.
Hướng dẫn chơi cờ vua với lượt đi nhập thành của một người chơi sẽ bao gồm: di chuyển Vua 2 ô về 1 phía của bàn cờ (Vua chỉ được phép đi ngang) và quân Xe (trong góc, hướng Vua di chuyển) ra phía ngoài. Quân Xe đứng cạnh Vua nhưng phải ở phía ngược lại. (Ba mẹ có thể cho bé quan sát ví dụ dưới đây). Song, phải đảm bảo những yêu cầu sau thì mới có thể đi được nước nhập thành:
- Lượt này bắt buộc là lượt đi đầu tiên của Vua
- Lượt này bắt buộc là lượt đi đầu tiên của quân Xe
- Không được phép có bất kỳ quân nào khác giữa Vua và Xe
- Quân Vua không thể bị “chiếu” hoặc đi cắt qua đường chiếu
Dạy đánh cờ vua: Luật Phong cấp
Dạy trẻ chơi cờ vua là ba mẹ hãy nhắc cho bé nhớ quân Tốt có một khả năng đặc biệt là nếu nó đã di chuyển đến hàng cuối cùng phía bên kia bàn cờ, thì sẽ được quyền thay thế bằng một quân cờ khác (nước cờ này gọi là Phong cấp). Trong trường hợp quân Xe phong cấp, quân Tốt có thể thăng hạng thành bất kỳ quân cơ nào trừ quân Vua. Thông thường, quân Tốt sẽ được thăng lên làm quân Hậu song không bao giờ nó dùng để trao đổi quân đã bị bắt.
Hướng dẫn đánh cờ vua: Luật Bắt tốt qua đường
Một quy tắc khác của con Tốt khi di chuyển đó là nếu nó đi 2 ô trong nước đi đầu thì con Tốt sẽ đụng phải Tốt của đối thủ. Khi gặp Tốt của đối thủ đến lượt đi có thể bắt Tốt vừa đi 2 ô như khi Tốt đó thực hiện nước đi 1 ô. Nước bắt này chỉ có thể thực hiện ngay sau nước tiến Tốt 2 ô.
Dạy cách chơi cờ vua: Kết thúc ván cờ vua
Có rất nhiều cách để kết thúc 1 ván đấu trong cờ vua như: chiếu hết, hết nước đi, chịu thua, hết giờ,…
Cờ vua cách chơi: Chiếu tướng và chiếu bí
Nước đi mấu chốt khiến Quân Vua đối phương bị bắt nhanh nhất được gọi là “chiếu”. Mục đích cuối cùng của một ván cờ vua được gọi là chiếu hết đối phương hay còn gọi là “chiếu bí”. Trường hợp này sẽ xảy ra khi quân Vua bị chiếu hoặc không có cách nào để thoát khỏi thế chiếu. Lúc này, chỉ có 3 cách giúp Vua thoát khỏi thế chiếu:
- Di chuyển để tránh chiếu (tuy nhiên không thể nhập thành),
- Dùng 1 quân cờ khác để chắn đường chiếu,
- Bắt quân cờ đang tấn công quân Vua.
Nếu quân Vua không thể thoát khỏi thế chiếu hết thì cũng đồng nghĩa với việc ván cờ kết thúc. Thường quân Vua không cần phải bị bắt hoặc rời khỏi bàn cờ nhưng ván đấu cũng sẽ được tuyên bố kết thúc nếu quân Vua đã bị chiếu hết..
Hướng dẫn cách chơi cờ vua: Cờ hòa
Các kỳ thủ nhí cũng cần phải nắm được đôi khi, các ván đấu cờ vua không có người thắng cuộc và có kết quả hòa. Sẽ có 5 lý do để một ván cờ vua kết thúc hòa đó là:
- Vị trí dẫn đến thế cờ hòa khi đến lượt 1 người chơi, quân Vua của người đó KHÔNG bị chiếu nhưng cũng đồng thời không có một nước di chuyển hợp lệ nào nữa.
- Thỏa thuận hòa: các kỳ thủ nhí đồng ý hòa cờ và ngừng chơi
- Khi không đủ lực lượng: khi không có đủ quân cờ để thực hiện chiếu
- Thế cờ lặp lại: cả 2 bên đều có quyền thủ hoà nếu 1 thế cờ được lặp lại tới 3 lần (không cần phải lặp lại 3 lần liên tiếp)
- Hòa bằng luật 50 nước đi: trường hợp cả 2 người chơi không di chuyển một quân Tốt nào hoặc không “ăn” được quân nào của đối thủ trong 50 lượt liên tục thì ván cờ được tuyên là hòa.
Cách chơi cờ vua thông minh để bé giỏi như kỳ thủ quốc tế
Cờ vua cho trẻ em: hãy chắc rằng bé nắm rõ luật.
Điều cần thiết nhất là bé phải nắm rõ hết tất cả các luật chơi cờ vua. Đặc biệt, sẽ tốt hơn nếu bé chịu khó xem qua các cách chơi cờ vua cho trẻ em như quy tắc đi cơ bản, những cách đi đặc biệt, tìm hiểu trong cờ vua vua có ăn được vua không,….
Học cờ vua cho trẻ em: Chơi nhiều và thật nhiều các ván cờ cùng bé
Không có cách nào tốt hơn việc luyện tập chăm chỉ, và điều đó cũng đúng với bộ môn thể thao trí tuệ cờ vua. Bởi vậy, hãy tận dụng mọi cơ hội để dạy cờ vua cho trẻ em tại nhà và cùng chơi cờ với bé để nâng cao level nhé!
Hướng dẫn chơi cờ vua cho trẻ: học cách kết thúc ván đấu cơ bản.
Có một sự thật là hầu hết các ván đấu không thể kết thúc một cách nhanh chóng mà chỉ sau khi hàng chục, thậm chí hàng trăm nước đi và hàng loạt các quân cờ được trao đổi, chỉ để lại vua cùng một số quân còn sót lại trên bàn cờ. Thời điểm này được gọi là “tàn cuộc” và mục tiêu của cả 2 bên thường là cố “phong hậu” cho các quân tốt. Học cách điều tiết “tàn cuộc” sẽ giúp bé có thể đảo ngược tình thế và giành được chiến thắng trong nhiều trận đấu.
Đừng tốn quá nhiều thời gian vào khai cuộc.
Có rất nhiều kỳ thủ phạm sai lầm khi tốn nhiều thời gian để nhớ trình tự các nước đi một cách khá máy móc (các kiểu khai cuộc). Đây là một sai lầm gây tốn nhiều công sức và thời gian mà vẫn không thể chiến thắng. Thay vào đó, hãy học các quy tắc khai cuộc hay từ những nước cờ đầu tiên và nhắc bé đừng quá cố gắng ghi nhớ trình tự của chúng ba mẹ nhé!
Luôn kiểm tra kỹ càng những nước đi của bạn.
Điều quan trọng nhất để giúp bé chơi giỏi hơn đó là hạn chế những nước đi sai lầm. Bởi vậy, trước khi thực hiện bất cứ nước đi nào thì bé cần phải kiểm tra kĩ lưỡng để chắc rằng Vua sẽ không bị đặt vào thế chiếu nguy hiểm và bé sẽ không mất đi những quân cờ của mình một cách ngớ ngẩn.
Cách chống đỡ nước “chiếu”
“Chiếu” là khi thực hiện một nước đi tấn công (bắt) quân Vua đối phương. Trong cờ vua, Quân Vua luôn là quân quan trọng nhất trên bàn cờ vì mất Vua đồng nghĩa sẽ bị thua cờ. Vì thế, khi quân Vua bị “chiếu” thì người chơi cần tìm cách thoát ra khỏi thế bị chiếu ngay lập tức
Sau đây, Luật Trẻ Em Thủ Đô sẽ hướng dẫn bé 3 cách để thoát khỏi “chiếu”:
Cách thứ nhất: Chạy vua khỏi ô bị chiếu
Đây là cách mà các em nhỏ mới học cờ vua thường sử dụng nhất. Trong binh pháp thời xưa thì kế thứ 36 chính là “chạy là thượng sách”
Ở thế cờ này, Vua Đen đang bị chiếu (Xe a8 tấn công).
Cách thứ hai: Tiêu diệt quân đang chiếu
Nếu quân đang chiếu của đối phương nằm trong tầm kiểm soát của quân mình thì đây là một phương án tuyệt vời. Tuy nhiên, bé cần quan sát và tính toán thêm để tránh bị rơi vào bẫy.
Cách thứ ba: Che chắn đường chiếu
Khi bị những quân tầm xa của đối phương như quân Xe, quân Tượng hay quân Hậu chiếu, bé có thể di chuyển một quân cờ khác vào bịt đường chiếu cho Vua mình. Mặc dù vậy, khi bị quân Mã hay quân Tốt của đối phương chiếu thì bé không thể áp dụng cách chống đỡ này.
Lời khuyên: khi bé bị “chiếu Tướng”, ba mẹ hãy dạy bé nhớ quan sát kỹ và cân nhắc lựa chọn một trong 3 cách chống đỡ trên để lựa chọn nước đi hiệu quả nhất và có lợi nhất.
Trên đây là những cách chơi cờ vua và luật chơi cơ bản của một ván cờ vua. Mỗi ván đấu cờ vua không đơn giản là một trò chơi mà còn là một thử thách trí tuệ. Hy vọng bài viết của Luật Trẻ Em Thủ Đô sẽ cung cấp thêm thật nhiều thông tin về bí kíp chơi cờ vua đơn giản một cách đầy đủ và dễ dàng nhất cho các bạn nhỏ mới bắt đầu. Nói chung, bộ môn cờ vua cho bé, kể cả các bé chỉ mới học mẫu giáo sẽ không hề khó nếu có sự đồng hành và ủng hộ của các bậc phụ huynh.