Là cha mẹ, một trong những công việc của bạn là nuôi dạy bé nhà mình. Đó là công việc cần thời gian và sự kiên nhẫn. Học cách dạy con và áp dụng thành công cũng không phải là một nhiệm vụ dễ dàng. Tuy nhiên, công sức mà bạn bỏ ra sẽ vô cùng xứng đáng vì sẽ giúp trẻ phát triển các hành vi và các kỹ năng xã hội phù hợp. Vậy, làm thế nào để dạy con khoa học và hiệu quả từ khi còn nhỏ?
Mục Lục Bài Viết
Vai trò của việc dạy bé một cách khoa học từ nhỏ
Giai đoạn thời thơ ấu là giai đoạn nền tảng cho sự phát triển của trẻ về mọi mặt, kể cả thể chất lẫn tinh thần. Vì vậy, cách dạy dỗ con cái của cha mẹ từ khi con còn nhỏ đóng vai trò rất quan trọng.
Nếu cha mẹ có cách dạy con hiệu quả, khoa học và đầy tình yêu thương thì sẽ giúp con phát triển tính cách, tâm lý một cách lành mạnh. Đây cũng sẽ là nền tảng vững chắc để con học hỏi và phát triển hơn nữa các kỹ năng phức tạp sau này.
Các cách dạy con khoa học và hiệu quả từ nhỏ
Có một số cách dạy con từ nhỏ một cách khoa học mà bạn có thể áp dụng, từ những kỹ năng tự chăm sóc cơ bản cho đến những kỹ năng xã hội phức tạp, cũng như giúp trẻ phát triển lành mạnh. Sau đây là một vài gợi ý:
Dạy bé bằng lời nói
Bạn hãy thu hút sự chú ý của con trước khi bạn bắt đầu hướng dẫn, dùng tên của con và khuyến khích con nhìn bạn trong khi bạn nói. Dùng ngôn ngữ phù hợp với độ tuổi, với các câu ngắn gọn và đơn giản. Sử dụng giọng nói rõ ràng và điềm tĩnh.
Dạy bé bằng cách làm mẫu
Thông qua việc quan sát bạn, trẻ học cách phải làm những gì và làm như thế nào. Khi dạy bé theo cách này, bạn hãy làm mẫu chậm rãi và cho con thời gian thực hành sau khi đã quan sát bạn.
Chia nhỏ nhiệm vụ
Với những nhiệm vụ phức tạp, bạn hãy chia thành các bước nhỏ và giải thích chính xác các bước này cho trẻ dễ hiểu. Ví dụ, thay vì nói “Chuẩn bị đi học nào con”, bạn có thể nói “Con hãy đánh răng, sau đó mặc quần áo đi học vào nhé”.
Sử dụng phản hồi
Trẻ em cần biết khi nào chúng làm điều gì đó tốt, và khi nào chúng làm chưa tốt. Hãy khen ngợi con khi con làm theo hướng dẫn của bạn, khi con có những hành vi tốt. Nói cụ thể và chính xác điều mà bé đã làm đúng hoặc làm tốt, ví dụ như “Con cất đồ chơi rồi, giỏi quá”.
Tuy nhiên, bạn cũng cần tránh đưa ra nhiều phản hồi tiêu cực khi bé không hiểu đúng ý của bạn, hoặc chưa có những hành vi phù hợp mà bạn mong muốn.
Thiết lập quy tắc
Trong quá trình dạy bé, bạn hãy lập những quy tắc rõ ràng và nhất quán để trẻ có thể tuân theo, ví dụ như thời gian xem tivi, dọn dẹp đồ chơi… Nhớ giải thích những quy tắc này bằng các thuật ngữ phù hợp với lứa tuổi để trẻ có thể hiểu được.
Nói về hậu quả
Trong trường hợp trẻ không cư xử phù hợp, bạn hãy bình tĩnh và cứng rắn giải thích hậu quả cho con. Ví dụ, nói với trẻ rằng nếu trẻ không dọn dẹp đồ chơi, bạn sẽ cất chúng đi và trẻ sẽ không được chơi nữa cho đến hết ngày. Hãy theo dõi phản ứng của trẻ. Đừng nhượng bộ mà đưa lại trẻ sau vài phút.
Cách dạy con đúng cách: lắng nghe con
Việc lắng nghe rất quan trọng. Hãy để trẻ kết thúc câu chuyện trước khi giúp con giải quyết vấn đề.
Khi thấy con có những hành vi “chưa tốt” lặp đi lặp lại, chẳng hạn như con ganh tỵ và thường xuyên giành đồ với em, bạn hãy nói chuyện với con, thay vì chỉ đưa ra hậu quả và cách giải quyết. Bạn có thể tìm hiểu sâu vấn đề, như là hỏi con: điều gì khiến con cảm thấy ganh tỵ với em, có chuyện gì đã xảy ra giữa con và em… Hãy lắng nghe câu chuyện cũng như cảm xúc của trẻ, vì đôi khi hành vi này của con bắt nguồn từ việc người lớn đã đối xử thiên vị giữa những đứa trẻ trong gia đình.
Phớt lờ đúng lúc
Một trong những cách dạy con khôn ngoan đó là sử dụng đúng sự chú ý của cha mẹ.
Sự chú ý của cha mẹ là phần thưởng lớn đối với trẻ em. Nếu trẻ làm một hành động nào đó (dù là tích cực hay tiêu cực) và thu hút được sự chú ý của bạn, thì trẻ có thể sẽ làm lại hành động đó. Nhưng nếu bạn phớt lờ hành vi đó (không nhìn trẻ, không nói chuyện với trẻ), nó sẽ ít có khả năng xảy ra hơn.
Ví dụ, khi cả nhà đang ăn tối, trẻ thì không ngồi yên trên ghế và liên tục làm ồn, bạn có thể phớt lờ và không nói chuyện với con cho đến khi con dừng lại. Khi con dừng lại, bạn có thể nói: “Cha/mẹ thích cách con ngồi yên trên ghế trong bữa ăn tối như thế này. Sao con không kể cho cả nhà nghe xem hôm nay con đã học được gì ở trường mầm non nè?”
Việc phớt lờ hành vi xấu cũng có thể dạy trẻ em những hậu quả tự nhiên của hành động đó. Ví dụ, nếu trẻ cố tình làm rơi bánh, trẻ sẽ sớm không còn bánh để ăn nữa. Nếu trẻ ném và làm vỡ đồ chơi, trẻ sẽ không thể chơi với nó. Trẻ sẽ sớm học được cách không làm rơi bánh và chơi đồ chơi cẩn thận hơn.
Dùng “thời gian chờ” (time-out)
Một trong những cách dạy con sai lầm của người Việt là sử dụng đòn roi vì nghĩ đây là cách dạy con nên người. Tuy nhiên, các hình phạt có thể khiến trẻ “lì đòn” và vẫn không bỏ hành vi xấu. Vậy, bạn có thể thử áp dụng một cách khác, như là phương pháp “thời gian chờ”.
“Thời gian chờ” có thể đặc biệt hữu ích khi trẻ có hành vi chưa phù hợp, như là la hét, ăn vạ, giành đồ chơi… Cha mẹ sẽ tách trẻ ra khỏi tình huống gây phiền nhiễu, có thể đưa con đến một khu vực yên tĩnh trong nhà, và cho con thời gian để con bình tĩnh trở lại.
Hãy giải thích ngắn gọn với một giọng điềm tĩnh khi đưa con vào “thời gian chờ”. Quy tắc thời gian thông thường là 1 phút cho mỗi một năm tuổi, ví dụ: 2 phút cho trẻ 2 tuổi, 3 phút cho trẻ 3 tuổi.
Với trẻ từ 3 tuổi trở lên, bạn có thể thử để trẻ định giờ thay gì bạn quy định giờ. Bạn có thể nói “Con ra góc kia đi, hãy trở lại khi con cảm thấy bình tĩnh hơn”. Đây là cách dạy con có ý thức với những hành vi của con, có thể giúp trẻ học và thực hành các kỹ năng tự quản lý cảm xúc và hành vi, cũng có hiệu quả đối với trẻ lớn hơn và thanh thiếu niên.
Mỗi đứa trẻ có sự phát triển rất khác nhau, vì vậy, cha mẹ hãy tham khảo và lựa chọn những phương pháp dạy bé phù hợp với từng độ tuổi và hoàn cảnh, để có thể giúp con phát triển một cách tốt nhất.