Mô hình STEM là gì mà cụm từ này bỗng trở thành trào lưu ở Việt Nam trong những năm gần đây? Không dừng lại ở đó, nhiều trường học, trung tâm giáo dục trên cả nước cũng đang triển khai và đẩy mạnh đưa phương pháp giáo dục STEM vào chương trình đào tạo. Vậy giáo dục STEM là gì? Giáo dục STEM có quan trọng không? Có nhất thiết phải giới thiệu STEM để phát triển học sinh? … Ở phần tiếp theo, Luật Trẻ em Thủ đô sẽ giải đáp thắc mắc cho quý thầy cô và các bậc phụ huynh về mô hình giáo dục mới này.
Mục Lục Bài Viết
Mô hình giáo dục STEM là gì?
Mặc dù là từ khóa “hot trend” trong ngành giáo dục nhưng vẫn còn rất nhiều phụ huynh chưa hiểu đầy đủ STEM là viết tắt của từ gì? STEM nghĩa là gì?… Theo Wikipedia thuật ngữ STEM được ghép lại từ 4 chữ cái đầu tiên (bằng tiếng Anh) của 4 ngành:
- Science (Khoa học),
- Technology (Công nghệ),
- Engineering (Kỹ thuật),
- Mathematics (Toán học).
Nói cách khác, STEM là một mô hình giáo dục chuyên dạy các em học sinh kiến thức, kỹ năng về 4 lĩnh vực là Khoa Học, Công Nghệ, Kỹ Thuật Và Toán Học theo hình thức tích hợp (liên môn). Nói một cách dễ hiểu hơn thì STEM sẽ liên kết kiến thức của các môn học lại với nhau, song song đó là kết hợp giữa lý thuyết với thực hành, đặt kiến thức vào bối cảnh thực tế và xoá bỏ ranh giới giữa trường học và xã hội. Mục đích chính của chương trình dạy học STEM là tạo ra môi trường giáo dục gần gũi, có tính ứng dụng cao.
Để phân biệt chương trình học STEM với các chương trình giáo dục khác, ba mẹ có thể “nhận dạng” nhờ 5 đặc điểm chính sau đây:
- Tập trung vào sự tích hợp
- Liên hệ với cuộc sống thực
- Mục đích phát triển kỹ năng của thế kỷ 21
- Thách thức các em học sinh vượt lên chính mình
- Có tính hệ thống, gắn kết và đa dạng các bài học.
Ưu điểm khi áp dụng phương pháp dạy học STEM
1. Dạy trẻ kiến thức tích hợp (liên môn)
Phương pháp học tập truyền thống thường là truyền thụ kiến thức cho học sinh một cách riêng biệt, nghĩa là toán là toán, văn là văn, khoa học là khoa học và chúng là những môn học không liên quan đến nhau. Các khóa học STEM thì hoàn toàn ngược lại, truyền đạt kiến thức đan xen, kết hợp giữa lý thuyết và thực hành. Nhờ đó, học viên sẽ linh hoạt hơn và có thể áp dụng kiến thức đã học vào các tình huống thực tế.
2. Rèn khả năng tự giải quyết vấn đề
STEM là gì không cần quá rõ ràng mà cha mẹ chỉ cần nhớ rằng mô hình giáo dục STEM là thúc đẩy hành động. Do các khóa học được thiết kế theo chuyên đề nên sau khi học lý thuyết, học viên sẽ được hướng dẫn vận dụng vào thực tế. Tuy nhiên, sự hướng dẫn của giáo viên chỉ là phụ, sinh viên phải tìm tòi, nghiên cứu tài liệu của tất cả các ngành có liên quan rồi vận dụng chúng để giải quyết các vấn đề đặt ra.
3. Khuyến khích tinh thần sáng tạo
Giáo dục STEM không bắt học sinh phải học cách làm, cũng không bắt học sinh phải tìm ra câu trả lời đúng, mà STEM muốn học sinh tự tìm ra câu trả lời, nghĩa là mỗi học sinh sẽ là một nhà phát minh. Các em tự tìm ra cách học, hiểu tri thức theo cách của mình, từ đó tích cực sáng tạo và mở rộng tri thức.
Ngoài ra, cha mẹ nên khuyến khích con xem chương trình STEM – World of Science, chương trình khoa học hợp tác giữa Samsung-POPS-Teky được thiết kế để hướng dẫn trẻ thực hiện các dự án giúp ích cho cuộc sống.
Làm sao để trẻ tham gia vào chương trình giáo dục STEM?
Cho bé tham gia các khóa học, lớp học có phương pháp giáo dục STEM
Hình thức tổ chức giáo dục STEM hiệu quả nhất khi áp dụng trong nhà trường. Vì vậy, ba mẹ nên tham khảo chương trình học STEM tại các trường học hoặc các trung tâm. Hình thức giáo dục STEM sẽ không chiếm quá nhiều thời gian học tập của các con nên phụ huynh hãy yên tâm khi cho con tham gia nhé.
Cho bé tham gia các hội, nhóm, câu lạc bộ STEM
Các trường trung học hay trung tâm áp dụng chương trình giáo dục STEM thường sẽ có các hội, nhóm, câu lạc bộ STEM để kết nối các học sinh có chung sở thích lại với nhau. Bởi vậy, ba mẹ hãy khuyến khích con tham gia vào các tổ chức này để bé vừa có thêm bạn bè, vừa tiếp thu được nhiều kiến thức bổ ích trong học tập.
Tham gia vào tổ chức STEM cũng là cơ hội để bé được thực hành, tập làm các dự án nghiên cứu, tìm hiểu ngành nghề thuộc lĩnh vực STEM,… theo sở thích, năng khiếu của chính mình.
Cho bé thử sức với các hoạt động nghiên cứu khoa học, kỹ thuật
Có thể phát triển STEM thông qua nghiên cứu khoa học và tổ chức các cuộc thi sáng tạo khoa học kỹ thuật dành cho trẻ em. Vì vậy, nếu nhận thấy con mình có khả năng hoặc đam mê thực hiện các hoạt động khám phá khoa học công nghệ, cha mẹ có thể đăng ký ngay cho con một lớp học thử để dạy con làm thí nghiệm, mô hình xếp hình,…
Bên cạnh đó, các cuộc thi và triển lãm về chủ đề nghiên cứu khoa học và công nghệ luôn là cơ hội tốt nhất để các em thấy được năng lực và giá trị của mình trong sự nghiệp trong lĩnh vực STEM.
Ví dụ: cho trẻ học chế tạo rô-bốt với chủ đề bảo vệ môi trường, trẻ sẽ được học và vận dụng kiến thức như: vận dụng vật lý để rô-bốt di chuyển; vận dụng văn học để giải thích suy nghĩ; vận dụng kiến thức tâm lý học để làm việc nhóm… .
Tuy nhiên, phụ huynh cũng nên lưu ý rằng những lớp học như thế này luôn chủ trương là tự nguyện. Ép trẻ tham gia là đi ngược lại mục đích của mô hình giáo dục STEM.
5+ câu hỏi thường gặp của phụ huynh về STEM
1. Những môn học nào có trong chương trình giáo dục STEM?
Chương trình giáo dục STEM bao gồm nhiều môn học, nhiều lĩnh vực khác nhau: toán, văn, mỹ thuật, công nghệ, vật lý, hóa học,… như ở trường học truyền thống nhưng theo cách thức mới đó là liên môn. Điều này có nghĩa là kết hợp kiến thức của nhiều môn học trong bài học, học đi đôi với hành. Phương pháp giáo dục STEM thành công sẽ đào tạo ra những công dân có ích cho xã hội, sử dụng tốt công nghệ, phát minh ra công nghệ để phục vụ thực tiễn.
2. Những kỹ năng trẻ đạt được khi tham gia học STEM là gì?
Bé sẽ học được 2 nhóm kỹ năng chính:
- Kỹ năng tổng quát gồm: quan sát và phân tích, lắng nghe, giao tiếp. Bởi vì trẻ sẽ phải làm việc nhóm với nhau, phải tự học, tự nghiên cứu để tìm đáp án, kết luận.
- Kỹ năng nghiệp vụ gồm: kỹ năng tin học, truyền thông, hùng biện,…
3. STEM có được giảng dạy trong nhà trường hay không?
Chương trình giáo dục STEM đã và đang được đưa vào trong chương trình giảng dạy của nhiều trường học ở trong và ngoài nước, từ cấp tiểu học đến trung học phổ thông và dựa theo chương trình giáo dục phổ thông hiện hành. Tuy nhiên, mô hình STEM vẫn là phương pháp giáo dục khá mới lạ, chưa thực sự phổ biến và chuyên sâu tại Việt Nam.
4. Định hướng giáo dục STEM là gì?
Định hướng chương trình học STEM trong chương trình mới được xây dựng như sau:
- Chú trọng nhiều hơn nữa mô hình giáo dục STEM trong các trường học, các chủ đề STEM trong giảng dạy cần được thiết kế đa dạng và phong phú.
- Đưa đầy đủ tất cả các môn học STEM vào chương trình giáo dục phổ thông mới. Nhất là các môn tự nhiên: toán, lý, hóa, công nghệ, tin học,…
- Xây dựng các môn học tích hợp chủ đề ở giai đoạn cơ bản với mục đích chính là thực hành và vận dụng.
- Tạo mọi điều kiện cho các em học sinh được trải nghiệm các hoạt động thông qua nhiều hình thức khác nhau.
- Đẩy mạnh tổ chức các hoạt động, câu lạc bộ, chương trình về STEM kết hợp phổ cập mô hình này tới quy mô rộng hơn.
5. Những khó khăn khi bé học theo mô hình giáo dục STEM là gì?
Các khó khăn trong mô hình giáo dục STEM hiện nay có thể kể đến như:
- Rất nhiều phụ huynh và học sinh chưa biết cách học STEM tại nhà như thế nào để đạt hiệu quả tốt nhất
- Trình độ giáo viên cũng là một rào cản lớn để có thể giúp học sinh hiểu và “theo đuổi” mô hình giáo dục mới mẻ này.
- Các điều kiện cơ sở vật chất giáo dục hiện tại còn quá sơ sài, trong khi yêu cầu của STEM lại cao. Đây là một rào cản làm hạn chế sự sáng tạo, tư duy học hỏi khi bé tiếp cận với STEM.
Những hiểu biết sai lầm về STEM – mô hình giáo dục thời đại 4.0
Giáo dục STEM không phải là khóa học lập trình, lắp ráp robot
Hiện nay, không ít trung tâm giáo dục tư nhân ở Việt Nam đang nhầm lẫn hoặc cố tình truyền thông sai lệch ý nghĩa mô hình STEM, điều này dẫn đến hậu quả là các bậc phụ huynh nghĩ rằng STEM là một chương trình giáo dục định hướng và đào tạo ra những kỹ sư tương lai.
Sự thật những khóa học lập trình, lắp ráp robot chỉ là một phần nhỏ của giáo dục STEM. Đây là mảng kiến thức thuộc lĩnh vực công nghệ – nhóm thực hành.
Học STEM chỉ giỏi về tự nhiên, mất gốc khoa học xã hội
Điều này hoàn toàn sai bởi trong chương trình học của STEM vẫn xen kẽ các môn khoa học xã hội. Bên cạnh đó, giáo viên sẽ đưa kiến thức của các môn xã hội vào não bộ các em một cách tự nhiên nhất như tổ chức các cuộc thi, chuyến đi thực tế. Thông qua đó, các em học sinh sẽ có nhiều trải nghiệm, giải phóng các cảm xúc bản thân. Với phương pháp dạy và học này, các em sẽ không có ác cảm với các môn xã hội mà ngược lại sẽ học được cách ghi nhớ kiến thức theo một hình thức thú vị hơn là ngồi nghe giảng khô khan.
Học STEM sẽ rất tốn kém
Lý do đơn giản là vì ba mẹ hiểu sai STEM là các chương trình dạy về lập trình hay lắp ráp robot nên nghĩ học phí tốn kém. Sự thật muốn cho trẻ theo học mô hình giáo dục STEM, phụ huynh cũng phải đầu tư nhưng học phí cũng chỉ bằng các khóa học Anh văn hay học thêm toán, lý, hóa thông thường. Tất cả các thiết bị, máy móc phục vụ cho môn khoa học công nghệ đều sẽ do nhà trường, trung tâm đầu tư. Còn các buổi đi thực tế phục vụ cho môn học thì chỉ tốn một chút chi phí đi lại và ăn uống.
STEM chỉ phù hợp với học sinh THCS trở lên
Giai đoạn từ 4 – 10 tuổi là lúc trẻ có khả năng tiếp thu nhanh và nhớ lâu nhất. Lúc này, trẻ luôn tò mò với mọi thứ xung quanh và việc học tập ở trường chưa chiếm quá nhiều thời gian của con. Vì thế, hình thành lối tư duy đa chiều sớm sẽ giúp bé có một nền tảng vững chắc khi con lên bậc THCS và tiếp xúc với chương trình STEM.
Giáo dục STEM chỉ phù hợp với bé trai
Sai lầm này cũng bắt đầu từ việc ba mẹ chưa hiểu rõ mô hình giáo dục STEM là gì. Như đã nói trước đó, giáo dục STEM bao gồm tất cả các môn học và đều được giảng dạy một cách gần gũi, sáng tạo để các bé cả nam lẫn nữ yêu thích và tiếp thu nhanh hơn.
Đặc biệt, vì phương pháp giáo dục mới mẻ, linh động nên STEM được đánh giá là giúp các em nữ yêu thích các môn khoa học tự nhiên hơn và ngược lại, các bạn học sinh nam sẽ có hứng thú với các môn khoa học xã hội hơn.
Giáo viên Việt Nam chưa thực sự đáp ứng được mô hình giáo dục STEM
Rất nhiều phụ huynh lo ngại rằng đa phần giáo viên Việt Nam chưa đáp ứng được mô hình giáo dục STEM. và khi bé theo mô hình giáo dục này thì phải do người nước ngoài giảng dạy,… Đây là quan niệm hoàn toàn sai lầm.
Chương trình giáo dục STEM được xây dựng dựa trên nền tảng lý thuyết của từng môn học riêng biệt. Và giáo viên Việt Nam đương nhiên đã nắm rất chắc lý thuyết, vấn đề chỉ nằm ở cách thức xây dựng giáo án, bài giảng, cách truyền tải bài giảng, gắn lý thuyết với thực hành.
Tổ chức dạy nhiều môn học cùng một lúc cũng là STEM
Giáo dục theo mô hình STEM phải hội tụ các yếu tố sau: đa ngành, liên ngành và xuyên ngành.
Cụ thể là chương trình giáo dục STEM phải trang bị cho trẻ kiến thức của mọi lĩnh vực song không phải theo một cách độc lập kiểu mỗi giáo viên dạy một môn như truyền thống. Điểm mấu chốt của STEM chính là kiến thức của các môn học được kết hợp linh hoạt và phù hợp với nhau, đặt kiến thức vào trong một tình huống cụ thể để học sinh tập giải quyết theo cách của mình.
Giáo dục STEM được áp dụng tại Việt Nam thế nào?
Chương trình giáo dục STEM mầm non
Cho trẻ tiếp xúc với các phương pháp STEM mầm non ngay khi vào mẫu giáo là bước đầu tiên quan trọng để trẻ học hỏi và tích lũy kinh nghiệm thực hành theo cách hiệu quả nhất có thể.
Để áp dụng giáo dục STEM cho trẻ mầm non hiệu quả, ngoài sự hướng dẫn của giáo viên, cha mẹ cũng có thể tự dạy thêm cho con tại nhà. Vì cá con còn nhỏ nên cha mẹ là người nêu ra tình huống, con cái đưa ra ý tưởng và cha mẹ đưa ra ý tưởng để cùng nhau giải quyết vấn đề.
Cha mẹ có thể bắt đầu đặt câu hỏi từ những điều nhỏ nhất, chẳng hạn như con phải làm gì khi gặp người lớn? Mời ai trước bữa tối? Bé phải làm gì khi bị người lạ bắt đi? …hãy để họ tự trả lời. Sau khi trẻ trả lời xong, cha mẹ nên nhắc trẻ tập đọc thuộc lòng ngay.
Ngoài ra, cha mẹ cũng nên chú ý đến việc mỗi bé sẽ có một tính cách khác nhau và cách thể hiện khác nhau. Vì vậy, cha mẹ nên làm việc với giáo viên để tìm ra sự khác biệt và khuyến khích trẻ phát huy hết khả năng của mình. Đây là chương trình học STEM mầm non dành cho trẻ từ 3-5 tuổi.
Giáo dục STEM ở tiểu học
Tiểu học là giai đoạn tiếp thu kiến thức đầu tiên nên thời lượng lý thuyết của các khóa học STEM ở tiểu học không nên nhiều như các khóa học giáo dục truyền thống. Theo đó, giáo viên có thể thiết kế các khóa học đơn giản, lý thuyết ngắn gọn, dễ hiểu để các em dễ dàng áp dụng vào thực tế.
Ngoài ra, để giáo dục STEM ở tiểu học phát huy tối đa tác dụng, cần đổi mới phương án dạy học, lựa chọn các vấn đề trong cuộc sống gắn với nội dung môn học. Hiện nay, nội dung được lựa chọn là những vấn đề mới nổi nhưng phù hợp với lứa tuổi học sinh. Đồng thời, giáo án dạy học cũng cần chú trọng thực hành, để học sinh thấy khoa học gần gũi với đời sống, gần gũi với cuộc sống và hữu ích. Cha mẹ nên phối hợp với nhà trường cho trẻ tham gia các câu lạc bộ STEM, ngày hội STEM, khuyến khích trẻ tham gia sáng tạo ra các sản phẩm công nghệ ứng dụng vào thực tế.
Hy vọng sau bài viết này, ba mẹ đã hiểu rõ hơn STEM là gì và tầm quan trọng của phương pháp Giáo dục STEM. Phụ huynh hãy luôn nhớ rằng cho con học với chương trình giáo dục STEM là đang tạo điều kiện cho con tiếp thu và phát triển tất cả những kỹ năng một cách toàn diện chứ không phải chỉ tập trung vào lĩnh vực kỹ thuật, công nghệ, internet đâu nhé!